Yapay zekanın yükselişiyle birlikte internetin doğası köklü şekilde değişiyor. Arama motorlarından içerik platformlarına, metin üretiminden görsel tasarıma kadar pek çok alanda üretim süreçleri otomatikleşiyor. Bu gelişmeler, bilgiye erişimi hızlandırsa da, bu bilginin kim tarafından üretildiği, nasıl değerlendirildiği ve kimin yararına kullanıldığı gibi kritik soruları da beraberinde getiriyor.
Yıllar boyunca web siteleri, bloglar ve forumlar aracılığıyla milyonlarca özgün içerik üretildi. Bu içerikler, bireylerin emekleri, deneyimleri ve uzmanlıklarıyla şekillendi. Ancak bugün, birçok yapay zeka sistemi bu içeriklerden beslenerek özetler sunuyor. Artık arama sonuçlarında bir web sitesine gitmeden bilgiye ulaşmak mümkün. Bu, kullanıcı için pratik bir deneyim sunsa da, içerik üreticilerinin görünürlüğünü azaltıyor ve emeğini değersizleştiriyor.
Bu dönüşümün en somut örneklerinden biri, uzun yıllar boyunca sürdürülen bağımsız içerik platformlarının sessizce ortadan kalkmasıdır. Örneğin, 13 yıl boyunca yayın hayatına devam eden bir fotoğrafçılık sitesi, 10 bine yakın özgün içerikle hem sektöre katkı sağlamış hem de kullanıcılar için kaynak niteliği taşımıştır. Ancak gelişen yapay zeka sistemlerinin bu içeriklere özetlenmiş şekilde erişip kaynak belirtmeden sunması, sitenin görünürlüğünü düşürmüş ve sürdürülebilirliğini imkânsız hale getirmiştir. Sonuç: On binlerce saatlik emeğin barındığı dijital bir arşiv, bugün artık site erişilebilir durumda değil.
Benzer şekilde, bugün hâlen yayında olan erkanterzi.com gibi alanında uzmanlık sunan içerik siteleri, pazarlama stratejileri, tüketici davranışları, dijital iletişim ve yapay zekanın sektöre etkisi üzerine değerli bilgiler üretmektedir. Ancak bu özgün içerikler, yapay zekâ sistemleri tarafından yüzeysel şekilde taranmakta ve bağlamsız biçimde sunulmaktadır. Böylece bilgi üretiliyor ama üreten unutuluyor.
Büyük teknoloji şirketlerinin amacı artık kullanıcıyı kendi sistemlerinde tutmak. Arama sonuçlarının en üstünde yer alan yapay zeka yanıtları, kullanıcıyı siteden uzak tutmakla kalmıyor, aynı zamanda web trafiğini düşürüyor. Bu durum, özellikle gelir modeli reklama dayanan küçük ve orta ölçekli yayıncıları ciddi biçimde etkiliyor. Google gibi devler kendi içinde veriyi işlerken, veriyi üretenleri sistemin dışında bırakıyor.
Bu yapay zeka yapılarının mevcut kurgusu ciddi şekilde sorgulanmalı. Günümüzde sistemler, etik değerler ya da toplumsal fayda ilkeleriyle değil, çoğunlukla tekelci zihniyetlerin daha fazla kar etme motivasyonuyla tasarlanıyor. Bu yaklaşım, bilgi üreticilerini dışarıda bırakmakla kalmıyor; aynı zamanda dijital dünyada eşitlik, şeffaflık ve sorumluluk kavramlarını da erozyona uğratıyor. Eğer bu sistemler yalnızca teknoloji devlerinin kar maksimizasyonu hedefiyle şekillenirse, yapay zekâ çağında birey değil yalnızca algoritmalar kazanacak.
Bu nedenle süreçlerin; etik anlayışa sahip, humanist bakış açısıyla donatılmış uzmanlar, çok disiplinli kurullar ve kamusal denetim mekanizmaları tarafından yürütülmesi hayati önem taşıyor. Yapay zekâ, ancak bu değerlerle yönetilirse insanlığın ortak faydasına hizmet edebilir.
Burada bir başka tartışma daha doğuyor: Eğer içerik üreticileri ortadan kalkarsa, yapay zekanın besleneceği kaynak da kalmayacak. Ancak kısa vadeli kârlılık, uzun vadeli sürdürülebilirliğin önüne geçiyor. Sistem, kendi temelini oluşturan bilgi ekosistemini farkında olmadan kurutuyor.
Konu yalnızca teknoloji değil. Aynı zamanda etik değerler, emeğe saygı ve bilgiye ulaşırken kimin ne kazandığı meselesi. Yapay zeka sistemleri yalnızca daha fazlasını öğrenmekle değil, bu öğrendiklerini nereden aldığını ve nasıl kullandığını da açıkça ortaya koymakla yükümlü olmalı. Çünkü bilgi yalnızca veri değildir; onu üreten bir zihin, bir emek ve bir yaşam vardır.
Sonuç olarak, yapay zeka konuşuyor, evet. Ama bu dönüşümde en kritik soru şu:
Gerçekten kim dinliyor?
Ve daha önemlisi, konuşamayanlar, sessiz kalanlar, duyulmayanlar kimler?
